خار حسرت

خار حسرت بوده آنچه¹ از شاخ هستی چیده‌ام

                                              رنگ محنت داشت آنچه² از روی دنیا دیده‌ام

تا کجا آرام گیرد جسم غم فرسود من

                                              پاره‌یی سنگم ز کوه زندگی غلتیده‌ام

گر حقیرم می‌شناسد خصم جای شکوه نیست

                                              زانکه من یک عمر در تحقیر خود کوشیده‌ام

تا کجا پایان پذیرد دور سرگردانی‌ام

                                              ذره‌یی گردم درون آه خود پیچیده‌ام

در بهار زندگانی در خزان زندگی

                                              کور بادا چشمم ار جز خار حسرت چیده‌ام

تنگدستی ها کشیدم در جوانی ای دریغ

                                              من که در پیری بساط بینوایی چیده‌ام

1331در امامزاده داود گفته شد

1و2:در متن کتاب به صورت "آنچ" نوشته شده است

.

.

( دیوان-154 )

پاکی

با همه عاشقی و رندی و بی‌باکی ما

                                        شبنم صبح خجل می‌شود از پاکی ما

خاطرم گرد تعلق نپذیرد گویی

                                        در دل آب نشسته‌ست تن خاکی ما

عاشق پاکیم ار فرق کند،ور نکند

                                        در بر پیر فلک پاکی و ناپاکی ما

همچو می در دل مینای بلورین پیداست

                                        در تن خاکی ما،فطرت افلاکی ما

گر به مقصد نرسیدم ز دویدن غم نیست

                                        طی این راه فزون بود ز چالاکی ما

بهر آسایش خود راه یقین جوی ار نه

                                        به حقیقت نرسد لطمه ز شکاکی ما

غمکی بر دل تو،گر ز حسد مانده بیا

                                        می بخور تا نخوری غم ز طربناکی ما

.

.

( دیوان-60/61 )

دودکش ها

دودکش ها بر فراز بام ها

                           هر نفس آهی ز دل بر می‌کشند

وز دهان قیرگونشان دودها

                           زاغ‌وش بر آسمان پر می‌کشند

                           *          *          *

رنگ این سرخ است و رنگ آن کبود

                           دود این تیره‌ست و دود آن سپید

با زبانی بی‌زبان این دودها

                           نغمه ها دارند و نتوانی شنید

                           *          *          *

آن یکی از پهن خوان منعمان

                           داستان عز و ناز آرد ترا

وین یکی از مطبخ بیچارگان

                           قصه‌ی فقر و نیاز آرد ترا

                           *          *          *

این یکی گوید در آن بستان سرا

                           گربه و سگ هم به ناز آموخته‌ست

آن یکی گوید درین ویرانه جای

                           کودکان را جان ز حسرت سوخته‌ست

                           *          *          *

آن یکی گوید در آن خرم بهشت

                           عالمی شادی نگر،مستی ببین

این یکی گوید در این ماتمکده

                           معنی فقر و تهی‌دستی ببین

                           *          *          *

نی غلط گفتم غلط کان دودها

                           زآن همه فقر و غنا دلخسته‌اند

از درون تیره جانان قصه ها

                           بر زبان و لب ها بسته‌اند

                           *          *          *

بسته گوش و بسته لب خاموش و نرم

                           درهم آمیزند و ناپیدا شوند

زین نواها گوش چرخ آکنده است

                           پس چرا این دودها گویا شوند

.

.

( دیوان-392/93 )

زیر بید معلّق

سرخوش به زیر بید معلق به طرف جوی

                                          مست وصال آن بت دلجو نشسته‌ام

او جا گرفته بر سنگی و من به عجز

                                          در زیر پای او به دو زانو نشسته‌ام

گفتم که روی شکوه ندارم به هیچ روی

                                          تا با تو ای نگار پری‌رو نشسته ام

دانی و لیک بی تو چه شب‌های دردناک

                                          در جوی اشک بر لب این جو نشسته‌ام

از پیچ و تاب این تن لاغر عجب مدار

                                          بر آتش فراق تو چون مو نشسته‌ام

اکنون ببوسی ای گل خوشبوی عشق من

                                          لب غنچه کن که غنچه بدین بو نشسته‌ام

دستی ز لطف بر سر و رویم کشید و گفت

                                          منشین به فکر زشت که نیکو نشسته‌ام

ز افسون شاعرانه به دام آمدم ولی

                                          شادم که با حریف سخنگو نشسته‌ام

اکنون که دل به سوی توام می‌کشد چه غم

                                          گر ز آستان عقل به یکسو نشسته‌ام

                                          *          *          *

ناگه مه دو هفته ز دامان خاوران

                                          سر بر کشید و دید که با او نشسته‌ام

بوسی ز دور داد به روی حبیب من

                                          پس زیر ابر شد که نگردد رقیب من

.

.

( دیوان-349/50 )

صبر و تحمل

دامن صبر و تحمل چاک شد

                             زین سپس دامان غم را چاک کن

شام غم را با صبوری نور ده

                             اشک خود را با تبسم پاک کن

از بهار،از باده،ار عشق،از صفا

                             گفتگوها با دل غمناک کن

تا ز هر خارت دوصد گل بشکفد

                             فطرت افزون طلب را خاک کن

از حسد،از کینه،از حرص و غضب

                             تا توانی لوح دل را پاک کن

.

.

( دیوان-456 )

زندگی تا زندگی

گر نشان زندگی،جنبندگی است¹

                                 خار در صحرا،سراپا،زندگی است

هم جعل زنده‌ست و هم پروانه،لیک²

                                 فرق ها،از زندگی،تا زندگی است

پرسش روز جزا،بی‌حاصل است

                                 چون حساب زندگی،با زندگی است

ما ز جام زندگی خون می‌خوریم

                                 راستی مرگ است این،یا زندگی است؟

گرچه بدنام است بو یحیی ولی³

                                 آنکه جان می‌گیرد،از ما،زندگی است

1-این قطعه مردف به ردیف «زندگی» و بدون مطلع است.

2-جُعَل:حشره‌یی بزرگتر از سوسک که در بیابن های گرم«زندگی» می‌کند و بیشتر روی سرگین حیوانات می‌نشیند و آن را می‌غلطاند و از این رو،«سرگین غلطان» هم نامیده می‌شود

3-بویحیی:کنیت عزرائیل است

.

.

( دیوان-473 )

معبد من

پیرامن آن چشمه سار دلکش

                            در سایه ی آن کوه سر کشیده

بستانی و در بوستان سرایی است

                            بر گوشه ی استخری آرمیده

جائی به خوشی چون صباح روشن

                            آبی به صفا چون دم سپیده

آنجاست بتی نازنین که با او

                            رنگ از رخ زیبای گل پریده

در پرده ی مواج نارون ها

                            چون سایه به دامان گل خزیده

در خیمه یی از نسترن نشسته

                            بر بستری از پرنیان لمیده

شیرین تر از آن کایدم به خاطر

                            دلکش تر از آن کایدت به دیده

عیبم مکن ار آن فرشته خو را

                            بت کرده،خدا کرده می پرستم

بر من نگهی کرده خنده آمیز

                            ماهی است که از آن نگاه مستم

گاهی سخنی گر نپرسد از من

                            باور نکنم در برش که هستم

شد مبتذل این نکته بس که گفتند

                            با عهد تو عهدها شکستم

اما چه توان کرد زانکه من هم

                            با الفت او از جهان گسستم

.

.

( دیوان-378/79 )

آیا به یاد داری؟

آیا به یاد داری آن روز را که با هم

                                   تا شامگه چمیدیم بر طرف بوستان ها

آیا به یاد داری کان شب چگونه ماندیم

                                   بر قایقی سبک سیر،در زیر آسمان ها

آیا به یاد داری کز دفتر نگاهم

                                   می خواند چشم مستت آشفته داستان ها

                                   *          *          *

یارب چه عالمی بود آن شب که پیش پایت

                                   بر سبزهای وحشی چون شبنم اوفتادم

از درگه دو چشمت با خلسه یی روان بخش

                                   بر آستان روحت،آهسته پا نهادم

پنداشتم که آنجا دنیای نور و پاکی است

                                   چیزی ندیدم اما خود را فریب دادم

                                   *          *          *

آیا به یاد داری آن چشمه را؟ چه خوشتر

                                   کز عمر رفته دیگر با خود سخن نگویم

رفتی تو و آرزو خفت در گرد ناامیدی

                                   آن قصه را ازین بیش با خویشتن نگویم

                                   *          *          *

افسانه های آن روز دیگر کهن شد اما

                                   زان کهنه داستان ها چیزی به یاد داری

زان شب که پر کشیدیم با عشقی آسمانی

                                   سرخوش بر آسمان ها چیزی به یاد داری

آن نغمه ها که خواندی،آن عهد ها که بستی

                                   با من بگو کز آن ها چیزی به یاد داری

                                                           چیزی به یاد داری

دربند1335

.

.

( دیوان-308/09 )        

برگ نامرادی

ای برگ خشک نامرادی

                       از شاخه ی هستی جدا شو

ای خنده ی امید و شادی

                       یک لحظه با لب آشنا شو

                       *          *          *

ای اشک حسرت،یک دم آخر

                       دامان مژگان را رها کن

تا چند سوزم در غم آخر

                       دل را به شادی آشنا کن

                       *          *          *

روشن کن ای گل‌رخ که ما را

                       جایی در آن دل هست یا نه

دامان کوتاه تو یارا

                       افتد مرا در دست یا نه

                       *          *          *

ای آرزوی آرزوها

                       ما نیز داریم آرزویی

ای نکته بخش گفت‌گوها

                       با ما هم آخر گفت‌گویی

                       *          *          *

آشفته تر ز آشفته مویت

                       بر بام منزل خفته بودم

مست از شراب جست‌جویت

                       ترک دو عالم گفته بودم

.

.

( دیوان-397 )

سعادت روزگار

گفتا سعادتی است وصالم ولی بدان

                                        کاندر جهان سعادت کس جاودانه نیست

فرصت شمار دولت دیدار و وصل را

                                        دایم همای بخت درین آشیانه نیست

ساقی به کام و باده به جام و بخت رام

                                        برخور کنون ز عیش که جای بهانه نیست

در خانه ی تو مشعل اقبال روشن است

                                        امشب ولی چو روز شود،کس به خانه نیست

.

.

( دیوان-439 )

چه کنم

چه کنم با تو و با ناز تو ای جان،چه کنم

                                          دوست می دارمت ای دشمن ایمان،چه کنم

شرمگینم من ازین دیده،ولی جلوه ی تو

                                          می زند چشمک از آن چاک گریبان،چه کنم

بازوی نرم و تن گرم تو در پرده ی شرم

                                          آتش افروخته،ای شعله ی سوزان،چه کنم

پیرم و طالب خوشنامی و آرامش روح

                                          لیک با آتش آن غنچه ی خندان چه کنم؟

گوشه گیر است دل،اما رخ افسونگر توست

                                          که مرا ساخته شادان و غزلخوان چه کنم

موج گیسوی تو بر شانه ی چون مرمر تو

                                          راه دل می زند،ای جادوی فتان،چه کنم

.

.

( دیوان-124/25 )

باز آی

باز آی و هستی من آزرده جان بسوز

                                      ور آتشت فرو ننشیند،جهان بسوز

باز آی و انتقام گناه نکرده را

                                      هستی بگیر و خانه برانداز و جان بسوز

آخر چه کردم من آزرده دل،بگو

                                      وانگه مرا چو شمع بر آن آستان بسوز

با ما هم آشیان چو نخواهی شدن بیا

                                      مشت پری که مانده درین آشیان بسوز

زندانسراست خانه ی ما بی جمال تو

                                      باز آی و خانه ی من بی خانمان بسوز

یک ره بیا به کلبه ی اندوه ما،بیا

                                      از بهر ما نه بهر رضای خدا بیا

اصفهان 1307

.

.

( دیوان-348/49 )

سبک وزن

یک ذره غباریم و درین خاک سیه دل

                                       شادیم که بر خاطر یاری ننشستیم

چون خار کویریم که لب تشنه به صحرا

                                       مردیم و به سودای بهاری ننشستیم

بازیچه ی طوفانم و یک لحظه در این دشت

                                       بر گل نه،که بر سینه ی خاری ننشستیم

چون شمع بر افروخته در صحبت یاران

                                       افسوس که جز در شب تاری ننشستیم

در گلشن و در بادیه چون جغد سیه دل

                                       با خنده نه بی ناله زاری ننشستیم

.

.

( دیوان-451 )

در می زند

باز عشقی حلقه بر در می زند

                                  باز دل در سینه ام پر می زند

آهی از دامن لب پر می کشد

                                  اشکی از مژگان تر سر می زند

روی او چون آذری افروخته است

                                  طره اش دامن بر آذر می زند

زیر گیسویش بلورین شانه اش

                                  طعنه ها بر آب کوثر می زند

روح من بر شاهبال عشق او

                                  در بهشت آرزو پر می زند

لشکری از عقل و دین دارم ولی

                                  شاه من بر قلب لشکر می زند

تهران 1315

.

.

( دیوان-113 )

رفتی

مستانه گذاری به سرم کردی و رفتی

                                       دیوانه و دیوانه ترم کردی و رفتی

گفتم که مگر دیده ام ای ماه به خوابت

                                       زان جلوه که در چشم ترم کردی و رفتی

نا آمده برگشتی و از رحم نگاهی

                                       بر دیده ی حسرت نگرم کردی و رفتی

من با تو چه گفتم،چه شنیدم،خبرم نیست

                                       جز آنکه ز خود بی خبرم کردی و رفتی

آگه چو شدی از من و از عشق من ای دوست

                                       خندیدی و خون در جگرم کردی و رفتی

چون باد بهاری که وزد بر دل صحرا

                                       پیچیدی و خاکی به سرم کردی و رفتی

1346

.

.

( دیوان-171 )

غم مخور

گر به تو رنجی رسد از روزگار

                            خاطر خود رنجه مکن زینهار

شکوه ز کج تابی گردون مکن

                            با غم بیجا دل خود خون مکن

رامش تن،راحت روح ای عزیز

                            شکر و مداراست،نه جنگ و ستیز

حادثه گر با تو محابا نکرد

                            پنجه ی غم هم گرهی وا نکرد

درد درون را به خوشی جبر کن¹

                            تند مشو،غصه مخور،صبر کن

^{1-جبر: شکسته بندی،جبران}

.

.

( دیوان-246 )

جواب متین

گرانمایه همصحبتی داشتم

                              کش از زندگی دلخوش انگاشتم

بدو گفتم: ای یار فرخنده خوی

                              برو دم به دم شکر یزدان بگوی

که همبستری داری آراسته

                              سراپایش آنسان که دل خواسته

کسی کش زنی پارسا در سراست

                              اگر چند مسکین بود پادشاست¹

چو درد آشنا این حکایت شنود

                              بگفتا: گر آن فتنه جفت تو بود

منش نیز مدح و ثنا گفتمی

                              همین ها که گفتی،ترا گفتمی

                           *     *     *     *

یکی خانه اش طعمه ی آتش است

                              یکی را تماشای آتش خوش است

^{1-شیخ اجل فرماید:}

^{زن خوب فرمانبر پارسا ........ کند مرد درویش را پادشا}

.

.

( دیوان-212/13 )

آه مرا ببین

ای آرزوی گمشده،آه مرا ببین

                               در اشک تلخ شمع،نگاه مرا ببین

ای ماه پر فروغ از آن ابر دلسیاه

                               یکدم بخند و بخت سیاه مرا ببین

ای آفتاب خاوران از اختران چرخ

                               بستان هزار دیده و ماه مرا ببین

آئینه منظرا چو در آئینه بنگری

                               این حسرت آفریده نگاه مرا ببین

دانم که تنگدل شده ای از گناه من

                               اما بیا و عذر گناه مرا ببین

نیست

نیست ره بر سر کوی تو ز خوی تو مرا

                                       می کشد،می کشد آخر غم روی تو مرا

طعنه بر موی سپیدم زنی ای مه چه کنم

                                       که کشد موی سیاه تو به سوی تو مرا

حسرت اینست که جا داده مرا دست فلک

                                       به کنار تو و ره نیست به کوی تو مرا

بوسه بر چهره ی پر چین من ای دوست مزن

                                       که خجل می کند آئینه ی روی تو مرا

به جنایت،به عنایت،به جهنم،به بهشت

                                       به کجا می کشد ای گل،به چه بوی تو مرا

.

.

( دیوان-55/6 )

نخ و سوزن

همچو سوزن برهنه باش ای دوست

                                  تا بپوشی لباس بر تن خلق

نخ صفت خادمی فروتن شو

                                  تا بود منتت به گردن خلق

                                  *     *     *     *

پیروی کن چو رشته از سوزن

                                  تا که خیرت به چارسو برود

کمترین سود آن سلوک این است

                                  که تو مانی به جای و او برود¹

^{1-مضمون این قطعه محصول اندیشه ی همسرم «ایران» است و با اینکه موضوع از جمله ی افکار زنانه است و بایستی مادرم «ژاله» آنرا ساخته باشد برای خاطر ایران عزیز،از نظم آن دریغ نورزیدم.}

.

.

( دیوان-404 )

صبحدمان

صبحدمان که سر کشد شمع فلک ز منظره

پرده ی زر بگسترد بر در و دشت یکسره

                                     طره بید را زند با سر موی خود گره

                                     بر در خوابگاه من چهره نهد به پنجره

          چهره نهد به پنجره بر در خوابگاه من

لعبتی آتشین قبا از پس کوه سر کشد

رایت ارغوانیش سر به سپهر بر کشد

                                     دامن زر کشیده را بر رخ کوه و درکشد

                                     خیمه ز شهر خاوران تا در باختر کشد

          تا در باختر کشد خیمه ز شهر خاوران

پرتو روی او دود تا بر خوابگاه من

تا به کرشمه ئی زند از پس پرده راه من

                                     پر شود از فروغ او دیده ی دلسیاه من

                                     پرده گشا جمال او پرده نشین نگاه من

          پرده نشین نگاه من،پرده گشا جمال او

طفل شکوفه در چمن،خیره شود به روی او

سبزه زند به خرمی،بوسه به تار موی او

                                     دیده ی لعبتان باغ،از همه سو به سوی او

                                     عطرفشان ز هر طرف شاهد گل به بوی او

          شاهد گل به بوی او عطرفشان ز هر طرف

مرغ چمن در آشیان پرده سرا شود همی

صحن چمن به صبحدم پر ز نوا شود همی

                                     زمزمه گر به بوستان باد صبا شود همی

                                     روح جمال خواه من مست صفا شود همی

          مست صفا شود همی روح جمال خواه من

مست شراب صبحدم بر لب جو نشسته ام

دیده به نقش سرخگل در دل آب بسته ام

                                     مانده به دام آرزو،روح ز بند جسته ام

                                     ای غم عشق رحمتی،بر دل و جان خسته ام

          بر دل و جان خسته ام،ای غم عشق رحمتی

.

.

( دیوان-319/20 )

کار کن

نفس هوی پرور خود خوار کن

                              آینه را پاک ز زنگار کن

گلشن فطرت تهی از خار کن

                              تا نشوی خوار جهان کار کن

                                                                                کار کن

گر تو شوی طالب تن پروری

                              خصم تو گردد فلک چنبری

طالعت از کار کند یاوری

                              تا نشود از تو سعادت بری

                                                                                کار کن

رشته ی فردا بکن امروز چیست

                              ضامن فردای تو امروز توست

هست ترا عقل و دل و تن درست

                              تا نشود پای تو در راه،سست

                                                                                کار کن

دشمن خونخوار بشر کاهلی است

                              مانع فیض ابدی مهملی است

روح کسل مظهر ناقابلی است

                              خصم وطن دشمن دین تنبلی است

                                                                                کار کن

منبع فیض ابدی چیست کار

                              هستی بی کار بود ناگوار

کس به بطالت نکند افتخار

                              کارگر از کار شود کامگار

                                                                                کار کن

خواب گران از سر خود دور کن

                              خانه ی ویران شده معمور کن

مکتب خویش از روش مور کن

                              دیده ی بدخواه وطن کور کن

                                                                                کار کن

خیز و ره آتیه هموار کن

                              کار کن و طالع خود یار کن

گویمت این لفظ و تو تکرار کن

                              کار کن و کار کن و کار کن

                                                                                کار کن

.

.

( دیوان-310/11 )

مرگ بلبل

در قفسی بلبل دستانگری

                          داشت پر از لاله و گل منظری

باغ پر از نغمه ی دلجوی او

                          روی عروسان چمن سوی او

محملی از شاخ گل آویخته

                          حجله ی نازش به گل آمیخته

خوابگهی دلکش و آراسته

                          ساخت آنگونه که دل خواسته

آب خوش دانه ی خاطر پسند

                          در قفس آماده به شاخ بلند

یاسمن افشانده صبا بر سرش

                          باغ معطر شده از بسترش

الغرض آن بلبل شیرین نفس

                          همدم گل بود ولی در قفس

تا که فلک شعبده ای ساز کرد

                          راه قفس را به چمن باز کرد

بلبلک آن مرحله آسان گرفت

                          پر زد و دامان گلستان گرفت

وز پی آن طایر دستان طراز

                          چشم قفس از همه سو ماند باز

از قدمش باغ پر آوازه شد

                          جان ظریفان چمن تازه شد

گفت به گوش چمن آهسته بید

                          خانه بسازید که مهمان رسید

آب روان زمزمه آغاز کرد

                          باد صبا راه صفا ساز کرد

نرگسک آن جام زر آورد پیش

                          تا که بدو می دهد از جام خویش

بید معلق کش و دامن کشان

                          خوابگهی ساخت زمرد نشان

داد بدو سبزه ی نو خاسته

                          بستری از برگ گل آراسته

طایر پر بسته دلش باز شد

                          گرم نواخوانی و آواز شد

مروحه¹ از شهپر پروانه کرد

                          ژاله صفت در دل گل خانه کرد

بر لب جو می زد و سرمست شد

                          مست شد و زیر گل از دست شد

بالشی از غنچه به زیر سرش

                          رقص کنان سبزه و گل در برش

ساغری از کاسه ی گل نوش کرد

                          رفته و آینده فراموش کرد

                          *     *     *

لطمه ی گردون به گلستان رسید

                          باغ ز مستی به زمستان رسید

آتش گل خفت و هوا سرد شد

                          باد یخ انگیز جهانگرد شد

بلبل شیرین نفس شور بخت

                          در کف تقدیر فروماند سخت

غنچه صفت سر به گریبان نشست

                          جمع شد از رنج و پریشان نشست

بال فروهشته سر آویخته

                          گشت ز خوابی عجب انگیخته

دید که گل رفت و جو بسته است

                          راه نجات از همه سو بسته است

موی چمن گشته سراسر سپید

                          برف نشسته ست به گیسوی بید

پشت درختان ز غم آورده خم

                          اشک فشان گشته ز سر تا قدم

بهر وی از شوشه ی پرداخته

                          گشته بلورین قفسی ساخته

آب نه و دانه نه و لانه نه

                          جز یخ و جز برف در آن خانه نه

دستخوش باد خزان شد پرش

                          چوب اجل خورد ز پا تا سرش

جان طبیعی به طبیعت سپرد

                          با شکم گرسنه یخ بست و مرد

لیک شنیدم که در آخر نفس

                          آه کشان گفت دریغ از قفس

این همه افسانه ی حال من ست

                          قصه چه خوانم که سخن روشن ست

1-مروحه:بادبزن

.

.

( دیوان-199/200 )

پندار

همی گفتم آن روزگاران که من

                               سرافرازی آرم به هر انجمن

چو دریای فکر من آید به جوش

                               سخن گستران چشم گردند و گوش

که چون من جوانی خردمند نیست

                                به دهر اندرم مثل و مانند نیست

ادب تا ابد سرفرازد به من

                               سخن تا قیامت بنازد به من

                               *     *     *

دریغا که گشتم به هر کشوری

                               ندیدم ز خود نابسامانتری

نه این تیغ را جوهری یافتم

                               نه از خویش نادانتری یافتم

گریزم همه عمر از آن انجمن

                               که روزی در آن گفته باشم سخن

.

.

( دیوان-207 )

کجا بوده ای امشب

دیر آمدی ای مه به کجا بوده ای امشب

                                       خوش باش که دور از بر ما بوده ای امشب

بیزار شدم من ز خود ای شوخ چو دیدم

                                       بیزار ز ارباب وفا بوده ای امشب

از محفل ما شور و صفا رفت و تو ای گل

                                       در جای دگر،باغ صفا بوده ای امشب

سر تا قدم آراسته از شوق و نشاطی

                                       پیداست که پر شور و نوا بوده ای امشب

خورشید صفت وقت سحر آمدی اما

                                       کس از تو نپرسد که کجا بوده ای امشب

باز آ که جمال تو خطا پوش تو گردد

                                       ور خود همه دنیای خطا بوده ای امشب

مستانه چو پوزش طلبد چشم تو غم نیست

                                       از ما اگر ای ماه جدا بوده ای امشب

1343

.

.

( دیوان-65 )

یاد دوشین

آشفته می گذارم،امشب بسترم را

                                        تا در برش بماند،آثار پیکر او

این نکهت روان بخش،از چین طره ی اوست

                                        وان پیچ و تاب زیباست،از جسم دلبر او

با من شبی به سر برد،آن ماه و دلنشین ساخت

                                        بالین و بسترم را،جسم معطر او

گلگونه ی لب اوست،بر گونه و لب من

                                        بادا همیشه شیرین،کامم ز شکـَّر او

رخسار خود نشویم،اندام خود نپوشم

                                        تا در برم بماند،آثاری از بر او

در را به رویم ای دوست،مگشای از آنکه ترسم

                                        از من کرانه گیرد،رویای منظر او

هر ذره از وجودم،رقصی کند به یادش

                                        گویی هزار مستی،خیزد ز ساغر او

بس خاطرات شیرین،دارم ازو به خاطر

                                        تا خود چه مانده باشد،از من به خاطر او

از ادبیات یونان قدیم

.

.

( دیوان-478 )

معبود من

دلم جز عشق،معبودی ندارد

                           جز این سودا جهان سودی ندارد

ز صحرای عدم تا شهر هستی

                           جهان جز عشق مقصودی ندارد

ز بینائی چه دیدست آنکه در چشم

                           نگاه حسرت آلودی ندارد

وجود آدمی بی نعمت عشق

                           نمودی دارد و بودی ندارد

نشد چشمی تر از سوز دل من

                           دریغا کاتشم دودی ندارد

دل گمراه من جز عشق آن ماه

                           درین بتخانه معبودی ندارد

میگون1346

.

.

( دیوان-101 )

قهر طبیعت

گر به ایران نرود طابر اندیشه رواست¹

                                   که در آنجا اثر قهر طبیعت پیداست

ورقی کنده شد از دفتر ایجاد و نوشت

                                   دست ابلیس در آن صفحه هر آن چیز که خواست

به فرنگستان گر بگذری ای جان بینی

                                   که برین مرز و از آن بوم چه افزود و چه کاست

سهم این واعجبا عیش و جمال است و کمال

                                   بخش آن وااسفا زلزله و سیل و بلاست

اندرین خطه به هر سو که توانی بگذر

                                   تا همه لطف خدا می نگری از چپ و راست

اندرین منطقه ی کوچک از آن گوی بزرگ

                                   گرد کردست خدا آنچه به عالم زیباست

هر طرف روی کنی منظری از لطف و جمال

                                   هر کجا پای نهی محشری از عشق و صفاست

همه جا مزرعه و جنگل و دریاچه و باغ

                                   یارب ایران مگر از دامن این خاک جداست

وندران کشور لب تشنه به هر جا نگری

                                   اثر قهر طبیعت به عیان جلوه نماست

پیش دریای خزر،رشته ی البرز نشست

                                   تا رطوبت نکند رخنه بدین سو که به جاست

پیش سیل ملخ و باد زمین سوز حجاز

                                   دشت ها بینی گسترده نه چونان که رواست

باغ ها خانه شد و جنگل سرسبز،زغال

                                   کانکه باغ آرد و جنگل نه تویی،بلکه خداست

سبزه در عرصه ی پهناور ما اسفندست

                                   آب در خطه ی لب تشنه ی ما آب بقاست

رود و دریاچه نداریم و لیکن به مسیل

                                   سیل ها خیزد و از ریگ و روانش دریاست

قریه ها بینی امسال که تا سال دگر

                                   نیمی از آن به دل ریگ روان ناپیداست

آبی ار جمع شود شور و نمکزاست دریغ

                                   ور به ره افتد جوئی تُنُک آب ست و هباست

آب کارون همه در سینه ی سنگین جبال

                                   تیز چون مردم دیوانه دود از چپ و راست

شهرها بینی آرام و به امید امروز

                                   که در او فردا از زلزله بس واویلاست

به دعا خواسته ما ایمنی از زلزله را

                                    و انگلستان به امان بی خبر از جهد دعاست

ز اختلافی که توان دید در ایران و فرنگ

                                   چه بگویم،چه بگویم که شکایت نه سزاست

از وطن خواهی اینان عجبم بود ولی

                                   بهر این زندگی ار جان بفشانند رواست

کافرند اینان وز مهر خدا بهره ورند

                                   دل من کافری ار خواست مگویید خطاست

                                   *     *     *     *

نی غلط گفتم در کار خدا نیست دریغ

                                   آنچه بر ما گذرد حاصل کج پوئی ماست

همتی گر بنمائیم و بکوشیم به جهد

                                   می توان کشوری آسوده چو مینو آراست

آب روشن ز دل خاک سیاه برخیزد

                                   ز آب،آباد شود ملک و رعیت به نواست

سد سنگین ره سیلاب بهاری بندد

                                   آب گرد آید و زو مایه ستان آب و هواست

لیک با تنبل و با فلک خیره به کین

                                   جز پریشانی ازین راه چه برخواهد خاست

تا که چشم تو و من بسته به دست دگریست

                                   دستمزد من و تو باد شمال است و صباست

1-این شعر حاصل تألم و اندوه من از خواندن خبر سیل و زلزله ی ویرانگری است که هزاران خانه را ویران و هزاران نفر را قربانی کرد.

.

.

( دیوان-13/14/15 )

                                  

سعدی پرست

هر که با سعدی ست دشمن،دشمن جان من ست

                                           دشمن جان من ست آنکو به سعدی دشمن ست

وصل سعدی گر نخواهد مدعی حیرت مدار

                                           مدعی خفاش و سعدی آفتاب روشن ست

خشک مغزی کش به دامان نیست جز آلودگی

                                           طعنه بر سعدی زند کو شاعری تر دامن ست

ای سبکسر خصم سعدی باش و عوعو کن از آنک

                                           چون تو سعدی دوست گردی جای آه و شیون ست

پای سعدی را گزند از زخم دندان تو نیست

                                           لطمه بر دندان مزن اندام سعدی آهن ست

تیر شیطان فطرتان هرگز نیفتد کارگر

                                           بر همایون پیکری کو را خدائی جوشن ست

بوستان را تیره مغزی چون تو نتواند ستود

                                           درخور ذوق تو ای بیچاره دود گلخن ست

بی تمیزی گر گلستان را نخواهد عیب نیست

                                           گو جعل سرگین پرست افتد که گلشن،گلشن ست

ملک ایران نامدار از سعدی و امثال اوست

                                           دشمنی با نام اینان دشمنی با میهن ست

ناسزا گفتن به نیکان از بد اندیشان سزاست

                                           ناسزا باشد کسی کش ناسزا گفتن فن ست

ناسزا گو آبروی خویشتن ریزد از آنک

                                           خوب گفتاری چو او فارغ این بدگفتن ست

مذهب سعدی پرستی کار هر بی مغز نیست

                                           پیروی زین طرفه آئین،جای من،کار من ست

.

.

( دیوان-12/13 )

بی نیازی

تا به کی در خون نشاند چشم خون پالا مرا

                                     بر سر دریا فکند این ابر طوفانزا مرا

قامت هرکس سزاوار قبای بخت نیست

                                     کوته آمد از ازل این جامه بر بالا مرا

حسن و عیب مردم از چشمان من پوشیده نیست

                                     تا چه آید بر سر از این دیده ی بینا مرا

نیستم من نیستم گندم نمای جو فروش

                                     آسمانا گر بسائی آسیا آسا مرا

آنکه از صورت به سیرت می تواند برد پی

                                     گو بخواند داستان فطرت از سیما مرا

گر براند عالمم از کژّی و ناراستی

                                     هست دامان حقیقت مرجع و ملجأ مرا

حاش لله کز طریق راستی گیرم کران

                                     تا به فرمان باشد این پای زمین فرسا مرا

با فروغ ذات خود تا نیستم تابندگی

                                     لاغر و زرد و خمان بینی هلال آسا مرا

تر نگردد کام من از چشمه ی انعام خلق

                                     گر بسوزاند فلک از رنج استسقا مرا

نخل گو تا بگذارند قامت از بالای چرخ

                                     نیست در سر خود هوای چیدن خرما مرا

روز پیری ره نپویم با عصا کافتادگی

                                     بهتر است از آن،که دارد دیگری بر پا مرا

بر در ارباب دولت ره نخواهم یافتن

                                     کز فراخای جهان بیش است استغنا مرا

جمله را چشم امید از عالم بالاست لیک

                                     همتی مستغنی است از عالم بالا مرا

گر کسی پروای تشویقم ندارد باک نیست

                                     می کند تشویق ها این منطق گویا مرا

از شکستن نیست در بازار این گوهر شکست

                                     گو بزن صد ره ز مستی خیره بر خارا مرا

قیمت و مقدار مرد از امتحان گردد پدید

                                     امتحان چون نیست باشد قدر نا پیدا مرا

1310

.

.

( دیوان-7/8 )

چیستم

قطره ای آبم ز چشم اشکبار افتاده ام

                                   پاره یی آهم به راهی بیقرار افتاده ام

آتشم،در خرمن آمال خویش افکنده ام

                                   ناله ام،در دامن شب های تار افتاده ام

بوسه یی نشکفته ام،در موی او پیچیده ام

                                   حسرتی بی حاصلم در پای یار افتاده ام

اشک چشمم،آیت نومیدیم ای جان ولی

                                   در رهت از دیده یی امیدوار افتاده ام

گر جوانی می کنم در عشق او عیبم مکن

                                   برگ خشکم در گریبان بهار افتاده ام

مردم ار بی جوهرم بینند جای شکوه نیست

                                   تیغ تیزی بوده ام و اکنون ز کار افتاده ام

روزگاری چون نگه جا داشتم در چشم خلق

                                   من که چون مژگان ز چشم روزگار افتاده ام

سینه ام لبریز گوهر بوده وز دریای عشق

                                   چون صدف با دست خالی بر کنار افتاده ام

کیستم من چیستم من،خسته یی دیوانه یی

                                   نی غلط گفتم که از دیوانگان،افسانه یی

.

.

( دیوان-350/51 )